voortplanting

Wanneer je groenten niet oogst en laat doorgroeien, gaan ze schieten. Of liever gezegd: ze gaan bloeien. Het is leuk om van een verschillende groenten één of meer planten te laten staan om te zien wat er uit komt. Daarnaast doe je insecten een groot plezier met de bloemen waaruit ze nectar en stuifmeel halen.

De groentebloem is meestal geen bloem om in een vaasje thuis neer te zetten. Met uitzondering van prei en andere uiachtigen. Die krijgen in het tweede seizoen een leuke paarse bol die bestaat uit allemaal hele kleine bloemetjes. Deze bloemen staan mooi in een boeket.

Bestuiving

Als je deze bol laat doorgroeien ontstaat uit elk bloemetje een vruchtje met zaden. Door planten te laten doorschieten, kun je zaden winnen. Dan moet de bloem wel zijn bevrucht. Er moet bestuiving hebben plaatsgevonden.

Sommige planten zijn zelfbestuivend. Ze hebben zowel vrouwelijke als mannelijke delen en kunnen zichzelf bestuiven. Een voordeel hierbij is dat er geen spontane kruisingen door stuifmeel van andere planten kunnen ontstaan. Voorbeelden van zelfbestuivende planten zijn tomaten en sla. Hier kan weinig mee mis gaan.

Bij andere planten vindt kruisbestuiving (tussen verschillende planten) via insecten plaats (pompoenen) of via de wind. Je weet dan niet waar het stuifmeel vandaan komt. Verschillende rassen kunnen daardoor met elkaar kruisen. Zo kan jouw mais door de wind met stuifmeel van nabijgelegen voedermaïs bevrucht raken, zelfs als die op grote afstand groeit. Je suikermais zal dan een stuk minder zoet smaken.

Anderzijds kun je, als je weet welke planten elkaar kunnen kruisbestuiven, daar leuk mee experimenteren .

Zaadvast

De zaden van doorgeschoten groente kun je alleen gebruiken om te zaaien als de zaden ‘zaadvast’ zijn. Dat wil zeggen, als ze dezelfde eigenschappen hebben als de moederplant.

Snijsla, komkommer, tomaten en boontjes hebben dat vaak wel. Bij gewassen die niet zaadvast zijn, groeit er van alles en nog wat uit het gewonnen zaad, en dat is niet altijd eetbaar. Veel gangbare. dat wil zeggen niet-biologische, zaden zijn F1-hybride en niet zaadvast.

Zelf zaad winnen

Je kunt het zo moeilijk of gemakkelijk maken als je zelf wilt. Begin bijvoorbeeld met sla. Laat een paar planten doorschieten zodat ze gaan bloeien. Je krijgt dan enorm veel zaden. Tomaat is ook niet moeilijk: neem een goed rijpe tomaat, haal de zaden eruit en laat ze op een bordje drogen. En boerenkool is erg leuk. Na het bloeien van de plant verschijnen vanzelf de nieuwe zaadjes aan de plant.

Hier een uitleg over hoe je zaden van de plant haalt. Weliswaar van sierbloemen, maar bij bloemen van groenten werkt het niet veel anders.

 

In het volgende filmpje zie je hoe je de zaden droogt en het kaf scheidt van het koren.

Hoe je gewonnen zaad bewaart, lees je hier.

Geen zieke planten

Neem als je zaad wilt winnen voor het doorschieten de mooiste en sterkste plant. En let op ongedierte. Van een plant die besmet is met een plaag, win je liever geen zaad. Luizen bijvoorbeeld kunnen virusziekten overbrengen, die ook in je zaad kunnen gaan zitten.

Zaadoverdraagbare ziekten kunnen ook in bonen voorkomen. Zit de bonenkever in jouw bonen? Wat dan helpt is om je goed gedroogde bonen gedurende 24 uur in een glazen pot in de vriezer zetten. Zo geef je de eitjes van de bonenkever in de bonen geen kans. Doe je dit niet, dan eten de larven de bonen op.

Extra tips:

• Oogst je zaden niet te vroeg en wacht tot ze goed rijp zijn. Dit merk je als je peulen kurkdroog zijn en de zaden in hun omhulsel rammelen. In de natuur houdt de plant zijn zaden ook lang vast. Daarmee wordt al het reservevoedsel in de zaden opgeslagen en blijven ze langer houdbaar.
• Droog je zaden lang genoeg. Liever te lang dan te kort. Hiermee voorkom je dat ze gaan schimmelen.
• Ga niet met teveel planten tegelijk aan de slag. Oogst van 1-2 planten zaad per jaar. Anders wordt het teveel en houd je ze niet meer uit elkaar.
• Ook al is zaad winnen een heel goed idee, omdat je dan altijd biologisch zaad hebt, het gaat ook vooral om het uitproberen. Het is leuk voor kinderen om de hele cyclus van zaad tot zaad mee te maken.

Zaad winnen verboden

Wist je trouwens dat het voor boeren wereldwijd juridisch erg lastig is om zelf zaad te winnen? De Amerikaanse multinational Monsanto manipuleert door middel van genetische technologie zaden waarop het bedrijf wereldwijd patenten heeft verkregen. Door deze patenten is het voor de boeren verboden zelf zaad te winnen van planten uit het zaad van Monsanto.

Waarom gebruiken zij dan geen ander zaad? Monsanto is de grootste leverancier van de wereld van groentezaden en belooft zaden met meer opbrengst dan andere zaden. Daarnaast beweerde Monsanto dat met de genetisch gemodificeerde gewassen maar liefst 90% minder pesticiden nodig zou zijn. Dat was niet zo. Het gebruik in de VS steeg juist met 7% na de komst van de GMO gewassen, tussen 1996 en 2011. Dat komt vooral door Roundup (van Monsanto) wat mogelijk veel boeren ziek maakte. Ze kregen de ziekte non-Hodgkin lymphoma (NHL).

Daarvoor loopt nu (2019) in San Francisco (Californië) een rechtszaak tegen Monsanto, dat inmiddels door Bayer is overgenomen.

Vergeten groenten

In Europa zijn geen patenten toegestaan op natuurlijke eigenschappen van groenten, fruit en bloemen, maar mogelijk wel op veredelde gewassen. Oude oorspronkelijke gewassen zijn dus eigenlijk the way to go.

Heb je veel zaad gewonnen uit jouw planten? Dan kun je dit ruilen voor ander zaad op een zadenruilbeurs om een diversere zaadcollectie te krijgen.

Lees meer over patenten op planten in Europa.

En over de nadelen van genetische manipulatie van gewassen.

Fotocredits:
Bloemen van ui door Michael Gaida via Pixabay
Zaad winnen door U.S. Fish and Wildlife Service Southeast Region [Public domain], via Wikimedia Commons