tuinaanleg

Een natuurlijke vijver is een aanwinst voor je tuin. Het biedt vogels en andere dieren drink- en badwater en een woonplaats. In deze tijden van droogte zijn veel dieren dankbaar voor vijvers in de tuin. En bij de aanleg kunnen kinderen helpen.

Vogels vliegen af en aan om te drinken. Libellen en waterjuffers vliegen over het water. Zij eten muggenlarven, dus ze houden de muggenpopulatie in toom. In het water zwemmen bootsmannetjes en leggen salamanders en kikkers hun eitjes. Een natuurlijke vijver is een prettige plek voor insecten, kikkers en padden, die in de stad vaak weinig leefruimte hebben.

Vissen laat je beter achterwege, zij maken het water snel troebel. Als je er toch voor kiest, heb je waarschijnlijk weinig amfibieën. Exotische vissoorten als koi, en streekeigen vissen als rietvoorn of karper zijn namelijk gek op de eitjes en larven van kikkers en salamanders. Padden eten ze niet, omdat die een gif afscheiden dat slecht smaakt.

Waar let je op bij de aanleg van een natuurlijke vijver?

Een tuinvijver met een natuurlijk evenwicht vereist weinig onderhoud, belast het milieu weinig en is relatief niet duur. Je hebt namelijk geen kostbare filters, pompen, uv-lampen en chemicaliën nodig.

Enkele tips bij de aanleg van een natuurlijke vijver:

• Graaf een kuil op een zonnig plekje in je tuin.
• Hoe groter je vijver, hoe beter. Een natuurvijver is op z’n mooist met een doorsnede van 10 tot 20 meter, maar er zijn ook natuurvijvers met een doorsnede van 6 meter die het goed doen. Voor heel grote vijvers moet je een vergunning aanvragen bij je gemeente.
• Maak je vijver dieper dan 1,5 meter. Zo kan de poel nooit tot op de bodem bevriezen. Maak ook ondiepere hoekjes die snel opwarmen.
• Maak zacht glooiende oevers zodat amfibieën (of in de vijver gevallen dieren) gemakkelijk de vijver in en uit kunnen.
• Kies voor vijvermaterialen die lang meegaan, zoals EPDM-folie of een bak van HDPE als je niet wilt werken met een leemlaag. Leem is niet eenvoudig, maar wel de meeste duurzame oplossing.
• Vul je vijver binnen 24 uur met onderwaterplanten die voor zuurstof en beschutting zorgen en een afzetplekje zijn voor eitjes.
• Leidingwater is het beste voor de natuurlijke vijver als je folie gebruikt. Grond- en regenwater zijn in dit geval een minder goede basis.
• Koop geen ‘vijveraarde’. Die bestaat meestal uit turf en is ongeschikt omdat er teveel voedingsstoffen in zitten.
• Een vijver krijgt het snelst een goede bacteriënmix als je er een emmer water in gooit uit een vijver in de buurt.

Meer info vind je op Milieucentraal.nl.

Bekijk ook dit filmpje van Vroege Vogels waarin ecologisch hovenier Loek Gorris laat zien uit welke onderdelen een natuurlijke vijver bestaat.

Grondwater

In een echte natuurvijver wordt eigenlijk geen folie gebruikt. Het peil en de kwaliteit van het grondwater zijn in dat geval heel belangrijk. Het grondwaterpeil vind je door een gat te boren. Na 1 tot 4 meter komt er water naar boven. Hoe dieper het grondwater, hoe groter de natuurvijver moet worden. Houd er rekening mee dat het waterpeil in de zomer een halve meter zakt ten opzichte van het winterpeil.

Grondwater bevat van nature roest. Test eerst of er niet teveel roest in het water zit. Een beetje roest kunnen de zuurstofplanten en kleine waterdiertjes wel hebben, maar bij teveel roest gaan ze dood.

Test het grondwater als volgt: vul een glas met grondwater en zet hem weg. Zie je binnen een paar dagen een dikke laag roest onderin het glas, dan kun je beter met vijverfolie werken en het gat met kraanwater vullen. Je kunt bij een folievijver de schuine wanden met zand bedekken en vervolgens beplanten zodat het er alsnog natuurlijk uitziet.

De vijver veilig voor kinderen

Leuk voor al die dieren zo’n natuurvriendelijke vijver, maar een vijver is ook gevaarlijk voor kinderen. Kinderen die in het water vallen kunnen zich namelijk nergens aan vastklampen, optrekken of glijden uit op de gladde smurrie op het folie.

Hoe zorg je ervoor dat jouw prachtige vijver veilig is voor de kinderen?

In de eerste plaats vertel je ze dat water niet alleen leuk, maar ook gevaarlijk is als je niet kunt zwemmen. Dit doe je herhaaldelijk, want kinderen vergeten snel en water heeft een onweerstaanbare aantrekkingskracht op kinderen.

Houd toezicht! Een kind jonger dan 7 jaar laat je nooit alleen in de buurt van een vijver komen. Ook al is deze niet diep. Voor jonge kinderen kan een waterdiepte van 30 cm al zorgen voor vreselijke ongelukken. Pas daarom dezelfde veiligheidsregels toe bij de vijver als je zou doen voor een zwembad.

Maar ook al let je goed op, er zijn altijd afleidingen zoals een collega, een kind dat aandacht wil, de telefoon of deurbel waardoor jij even wegkijkt van de vijveromgeving.

Fysieke aanpassingen aan de vijver zijn dan ook een goede aanvulling.

Hoe maak je een kindvriendelijke vijver?

Zorg er in de eerste plaats voor dat de vijver goed zichtbaar is. Vijververlichting is handig voor in de donkere maanden.

Verder kun je aanpassingen doen aan de vijver zelf. Zoals:

Natuurlijk barrière

Dat kun je doen met een brede ondiepe moeraszone. Of met dichte beplanting van lage of middelhoge oeverplanten. Deze oplossing is veilig, ziet er mooi uit en het is goed voor de natuurwaarde van je vijver.

Kunstmatige afscheiding

Kunstmatig, omdat het geen deel uitmaakt van het vijverbiotoop. Maar je kunt de afscheiding wel maken van natuurlijke materialen, zoals kastanjehouten palen.

Kies bij een houten afscheiding in ieder geval voor planken in verticale richting (en niet horizontaal). Kinderen mogen er niet overheen kunnen klimmen. De minimale hoogte moet daarom 120 cm zijn. Kies je voor staal, dan moet er tussen de verticale spijlen een afstand van maximaal 10 cm zijn. Een hekje met een stevig slot maakt het mogelijk om het gebied rond de vijver te betreden. Die afsluiting moet vanzelfsprekend hoog genoeg zijn.

Kies in het belang van lopende en kruipende dieren die willen drinken of zich wassen, voor een afscheiding met kleine gaten waar ze doorheen kunnen.

Afdekken

Als afbakenen niet kan, omdat er geen ruimte voor is, dan kun je ervoor kiezen de vijver af te dekken. Niet mijn favoriet, want het zorgt er ook voor dat veel dieren niet meer bij de vijver kunnen komen. En voor hen maakte je nu juist de vijver!

Mocht je hiervoor toch kiezen, gebruik dan geen net. Dat veert mee en dat is niet echt veilig voor kinderen. Een rooster is steviger. Maar er zijn betere manieren voor een kindvriendelijke vijver dan afdekken.

Veiligheidstips voor je vijver met kinderen

Welke oplossing je ook kiest, deze tips maken jouw natuurvijver nóg veiliger voor kinderen:

• Zorg dat ervoor dat er altijd goed zicht is op de vijver. Zo kan je snel ingrijpen als je je kind dichtbij bij de vijver is.
• Maak een duidelijke overgang tussen land en water. Daarmee wordt de kans dat kinderen plotseling in het water belanden al kleiner.
• Laat het onderwaterdeel stapsgewijs dieper worden, met een brede, ondiepe strook langs de randen.
• Maak de oever stevig en stabiel.
• Plaats buitenspeelgoed als schommels, zandbakken en trampolines zo ver mogelijk van het water.
• Laat je vijver niet vol groeien met kroos. Als er geen water meer te zien is, denken kinderen misschien dat het een grasveld is.

Je kunt bij de aanleg van de vijver heel goed de kinderen betrekken. Ze kunnen graven, water dragen, meehelpen met eventueel grondwateronderzoek. Leerzaam en leuk!

Ik ben erg benieuwd naar het resultaat. Plaats je wat foto’s in de Facebookgroep van Moestuinieren met Kinderen?