Niveau 2

De wantsen komen! Alles ontwaakt. Mijn zoontje werd in het bos dit jaar voor het eerst gebeten door een mier, waarna we een prachtige mierenhoop zagen met heel bedrijvige mieren.

Ook de vuurwantsen zijn weer wakker. Dit zijn inheemse diertjes, maar het worden er door de klimaatverandering steeds meer. Want wantsen houden van warm en droog weer. En we hebben steeds vaker zachte winters en warme, droge zomers.

De vuurwants kwam oorspronkelijk vooral in het zuiden van Nederland voor, maar door klimaatverandering trekt de vuurwants steeds verder naar het noorden. Op de Wadden kwam de vuurwants niet voor, maar in oktober 2020 is het diertje – dat niet kan vliegen – voor het eerst op Terschelling gesignaleerd.

Schadelijk of niet?

In totaal zijn er tienduizenden soorten wantsen op de wereld, waarvan er 617 verschillende soorten in Nederland voorkomen. Daarvan staan 77 soorten hier beschreven (met foto).

De wantsen voeden zich op veel verschillende manieren. Er zijn er die van schimmels leven, van plantensappen of de sappen van zaden. Ook zijn er vruchteneters zoals de appelwants. Die laten een onaangename smaak achter in het fruit. Andere wantsen, waaronder roofwantsen, leven van dierlijk voedsel.

Vaak wordt beweerd dat wantsen die plantensappen zuigen schadelijk zijn. Maar mijn ervaring is dat bladzuigende wantsen niet schadelijk zijn. Bladluizen zijn vervelender. De meeste wantsen zijn onschadelijk en zelfs nuttig. Ze jagen op rupsen en luizen. Zelf worden ze gegeten door vliegen, spinnen en vogels.

Ook vuurwantsen zijn niet schadelijk voor de moestuin. Ze helpen je dood plantenmateriaal op te ruimen. Ze eten ook dode en jagen soms op levende insecten, zelfs op soortgenoten. Met hun zuigsnuit zuigen ze blad of insect leeg.

Vuurwantsen zijn eerder nuttig dan schadelijk en bijten mensen niet. Wel kan de vuurwants in het nauw gedreven een onaangename geur verspreiden.

Vuurwantsen verzamelen zich graag in dichte gewassen en zijn dol op de blaadjes van hibiscus, kaasjeskruid, acacia en lindebomen. Vuurwantsen kunnen niet vliegen. Ze hebben wel vleugels, maar die zijn meestal te kort om mee te vliegen. De diertjes zijn prachtig rood gekleurd met een soort van Afrikaans masker op hun schild.

Als de zon schijnt warmen de vuurwantsen zich graag op een muur of boomstam. Bij een zachte winter kunnen het er zoveel zijn dat delen van de stam helemaal rood kleuren. De boom ondervindt hier geen directe schade van, alleen afgevallen zaden en bladeren worden gegeten. Hoewel de vuurwantsen ook graag snoepen van wondvocht bij een gewonde boom.

De levenscyclus van de vuurwants

De vuurwantsen zijn er dit jaar vroeg bij. Normaal gesproken komen ze rond mei uit hun schuilplaats om te paren. Wantsen paren net als vlinders met de achterlijven naar elkaar toegericht. Andere insecten paren meestal met het mannetje op het vrouwtje en met de koppen in dezelfde richting.

Vuurwantsen leven in groepen en moeten echt hun best doen een vrouwtje voor zich alleen te hebben. Hebben ze eenmaal een vrouwtje gevonden, dan houden ze dat lang bij zich door zich minstens 12 uur aan haar vast te maken. Maar een paring kan ook zomaar een week duren.

In zomer leggen de vrouwtjes eitjes en na een poosje komen daar de vleugelloze ‘nimfen’ uit. Die hebben nog niet de zwarte stippen en zijn helemaal rood. Er volgen vijf nimfstadia en aan het eind van de zomer rond september, zijn de nimfen volgroeid. De volwassen vuurwantsen overwinteren in grote groepen ondergronds of onder stenen en bladeren. Ze hebben dan een aantal maanden geen voedsel, maar dat kunnen ze overleven. Ook zijn ze enigszins bestand tegen bevriezing.

Omdat wantsen van warme, beschutte plekke houden, trekken ze soms de woning binnen. Het zijn er veel en je schrikt je soms rot. Maar ze kunnen binnenshuis geen schade aanrichten. Dat doet alleen de bedwants, die prikt, die kun je beter wel bestrijden. Als je de wantsen desondanks liever niet binnenshuis wilt hebben, zet ze dan in een schuur of een plekje met wat ruigte, zodat ze beschutting hebben.

Is het een vuurwants?

Er zijn soorten die lijken op de vuurwants en die net als de vuurwants door klimaatverandering naar het noorden trekken, zoals de kaneelwants (Corizus hyoscyami), die vergelijkbare rode kleuren met zwarte vlekken heeft. Maar de kaneelwants heeft altijd een rode vlek op de kop, de vuurwants heeft altijd een zwarte kop.

Ook de sierlijke schildwants (Eurydema ornata) lijkt erg op de vuurwants. Maar deze soort heeft alleen ronde, zwarte vlekken en geen zwart driehoekje met zwarte stippen. De sierlijke schildwants leeft voornamelijk in zuidelijk Europa, maar trekt eveneens door klimaatverandering naar het noorden.

Dan is er nog de Kleine praalridderwants (Horvathiolus superbus) die ook door klimaatverandering naar het noorden trekt. Het verschil met de vuurwants is dat de Kleine praalridderwants twee witte vlekken op de achterzijde van de voorvleugels heeft en net als de kaneelwants rood op de kop. De vuurwants heeft een zwarte kop.

Verder zijn er nog een aantal roofwantsen die net als de vuurwants rood met zwart gekleurd zijn, maar die zijn meestal gemakkelijk te onderscheiden van de vuurwants.

Het is erg leuk om met loepje en insectenboekje erop uit te trekken en te ontdekken welke soorten wantsen leven in jullie tuin! En misschien kun je ze natekenen?

Medicijnen uit de vuurwants

De vuurwants gebruikt de opgezogen plantensappen als chemische afweer tegen vijanden als vogels. De afweerstof van de vuurwants bestaat uit tientallen verschillende chemische verbindingen. Een van die verbindingen biedt mogelijk een toepassing in de geneeskunde. Deze verbinding wordt pyrrhocorine genoemd, naar de familienaam van de wants, en behoort tot de peptiden. De stof kan misschien worden gebruikt als antibioticum en helpen tegen de beruchte bacterie Staphylococcus aureus die bacteriële infecties veroorzaakt, en dan met name de multiresistente variant MRSA. Deze resistente stafylokok kwam eerst alleen in ziekenhuizen voor, de besmette afdeling werd dan hermetisch afgesloten. Tegenwoordig worden er ook MRSA-stammen aangetroffen buiten het ziekenhuis. MRSA komt bij 40% van de varkens voor.

Meer onderzoek is nodig, maar het zou mooi zijn als pyrrhocorine zou kunnen helpen tegen de gevaarlijke stafylokok, mits ze dit natuurlijk diervriendelijk kunnen verkrijgen.

Liever geen vuurwantsen in je tuin?

• Haal de schuilplekjes van de vuurwantsen dan weg.
• Zorg ervoor dat je het onkruid in je tuin regelmatig wiedt.
• Maak naden en kieren van je woning dicht, zodat de diertjes niet zomaar je huis kunnen binnenwandelen.
• Plaats hibiscus, acacia en linde niet vlakbij de woning.
• Lok vinken en gorzen naar je tuin, die lusten wel een vuurwants.

Maar bedenk dat de vuurwants goed past bij een natuurlijk tuin en de goedkoopste tuinman is die je je kunt wensen!