Hoe kikkers overwinteren
Heb je een vijver in de tuin? En lag daar kikkerdril in afgelopen voorjaar? Misschien kwamen daar wel kikkers uit. Die schuilen nu voor de kou.
Kikkers en misschien wel salamanders blijven in je tuin als de vijver voldoende waterplanten en oeverplanten heeft als schuilplaats en de vijver minstens 80 cm. diep is. Die diepte is belangrijk om eitjes te kunnen afzetten en eventueel in de modder te kunnen overwinteren. Maar daarnaast moeten er ook ondiepe delen zijn waar de koudbloedige amfibieën zich kunnen opwarmen. En niet teveel grote vissen, want die eten de eitjes en kikkervisjes op.
Als de vijver hebt of een ander watertje daarnaast geen of niet teveel stroming heeft, dan legde de kikker daar misschien wel eitjes in. De kikkers die daar uit kwamen, zijn nu in winterslaap. Dat doen ze onder tuinafval (takjes, bladeren), tussen tegels en stenen en soms in de modder in een vijver.
Overwinteren in de vijver
Zorg er daarom voor dat er voor aanvang van de winter niet te veel slib en dood blad op de bodem van de vijver ligt. Span eventueel in de herfst een net over de vijver om te voorkomen dat er blad van buiten in waait.
Ondanks deze maatregelen ligt er altijd een laagje slib op de bodem dat voor het rottingsproces zuurstof gebruikt en waaruit giftige gassen opstijgen. Daardoor kunnen de kikkers stikken. Houd voor het afvoeren van de giftige gassen en de aanvoer van zuurstof daarom een stukje ijs open. Dat kan met een beluchtingspompje. Dat zorgt ervoor dat het water in beweging blijft, waardoor de vijver niet zo gemakkelijk helemaal dichtvriest. (Het uitstroomsteentje mag niet dieper dan 30-40 cm onder het wateroppervlak hangen anders wordt het onderste warmere water vermengd met de koudere bovenlaag.)
Wat ook helpt is een flinke bos rietstengels of stro in de vijver of een ijsvrijhouder van piepschuim waarmee je een wak in de vijver kunt openhouden. Haal dat rietstengels en stro op tijd (voor de lente) uit de vijver, anders komen er teveel voedingsstoffen in het water.
Verwijder een laag sneeuw op de bevroren vijver zo snel mogelijk. Hoe meer licht er nog in de vijver doordringt, des te beter.
Is het water toch dichtgevroren? Maak dan een gat met een pan heet water die je op het ijs zet. Giet het niet op het ijs, het kan de dieren doden. Ook is een gat hakken geen goed idee. Hierdoor ontstaan zulke sterke trillingen in het water dat eventuele vissen kunnen sterven als gevolg van stress of schade aan de zwemblaas.
Hoe maak je een overwinteringsplaats aan land?
Overwinteren op het land is voor kikkers en salamanders het gunstigst. Ze kruipen in de herfst uit de vijver en zoeken een goede plek op het droge. Dit zijn meestal vochtige plekken of plekken die heel dicht begroeid zijn. Zulke plekken maak je in het vroege najaar met stapels brandhout, steen, dakpannen of ander materiaal in de buurt van de vijver.
Een andere manier is buizen van 5-10 cm schuin in de grond graven en afdekken met bladeren. Maar ook bossen snoeihout zijn goede schuilplaatsen, de composthoop of door mensen gemaakte kuilen (halve meter diep) die zijn afgedekt met takken, bladeren of gemaaid gras. Als het maar beschutting biedt.
Omdat de dieren al in de nazomer (vanaf eind september) al aan land gaan, moeten zulke plekjes dan eigenlijk al klaar zijn.
Bevroren kikkers
Soms bevriezen kikkers op de bodem van de vijver. Dan zijn ze niet dood. Alleen het buitenste laagje is bevroren. De organen binnenin zijn nog heel. De kikker’s metabolisme gaat naar een zeer energiezuinige toestand, zelfs de hartslag en ademhaling komen tot stilstand. Maar eerst maakt de kikker heel veel suikers aan. De cellen zouden namelijk uitdrogen wanneer het water erin bevriest en de puntige ijskristallen zouden het celmembraan beschadigen. Nu werkt suiker (glucosestroop) als antivries, want suiker bevriest pas bij veel lagere temperaturen. Resultaat: het water in het bloed is wel bevroren, maar de lichaamscellen zelf niet. Kokerjuffers, waterkevers en sommige slakken overleven vorst op eenzelfde manier.
In het programma Natural Curiosities van de BBC laat David Attenborough zien hoe hij een bevroren kikker ontdooit. Een beestje zo hard als steen legt hij in een bak warm water. Vervolgens komt de kikker langzaam tot leven. Kijk zelf hoe dat gaat.
Kikkers komen tot leven
In mei wordt de kikker wakker en stijgt hij op van de bodem van de vijver om tussen de waterplanten op insecten te jagen. Kwaken doen (mannelijke) groene kikkers pas na een paar jaar als ze volwassen zijn. Dan produceren zij met bolle kwaakblazen de luide vrolijker klanken die je in de vroege zomer (mei en juni) veel in sloten hoort. Dat doen ze om vrouwtjes te lokken.
En dan komt er als de omstandigheden goed zijn, weer kikkerdril in je vijver. De enige manier om kikkers in je tuin te krijgen. Want kikkers naar je tuin toebrengen mag niet. Alle inheemse kikkers en padden zijn beschermd in de Flora & faunawet. Je mag ze dus niet vangen en vervoeren. Maar heb je ze eenmaal, dan blijven ze ook. Kikkers keren namelijk altijd terug naar de plek waar ze geboren zijn.
Wist je…
dat er kikkers zijn die vroeger prins of prinses waren, maar door een boze heks of tovenaar zijn omgetoverd tot een kikker? Kus jij zo’n kikker, dan kun je de betovering doorbreken en ontdek je of deze kikker vroeger een prins of prinses was. Durf je?
Zin in een knutselactiviteit? Maak dan dit kikkervangspel!