bodembewerking

Het is nu nog te koud om buiten te zaaien. Wel kun je de bodem alvast wat verbeteren door er tuinaarde aan toe te voegen. Ook kun je binnen alvast voorzaaien in potgrond. Maar hoe milieuvriendelijk zijn potgrond en tuinaarde eigenlijk?

Goede grond – een mengsel van zand, klei en organische stoffen – is de basis van je moestuin. In de les over spitten las je dat je de bodem zoveel mogelijk intact moet laten. Lees hier meer over wel of niet spitten.

Wel is het belangrijk uit te zoeken welke grondsoort je hebt en welke voedingsstoffen je planten nodig hebben, dat is voor elke plant verschillend. De ene plant houdt van een zure bodem, de andere van voedselrijke grond. Hier lees je over de verschillende grondsoorten.

In de les over een gezonde bodem las je wat je kunt doen om de bodem zo optimaal mogelijk te maken voor je plantjes. Hier lees je over een gezonde bodem.

Extra voeding in de grond breng je aan door deze te bemesten, groenbemesters te zaaien of compost toe te voegen. Met compost, maar ook door te mulchen, verbeter je de structuur.
Lees meer over bemesten.
Lees meer over mulchen.

Onbemeste tuinaarde

Een snelle manier om een goede teeltlaag in je moestuin aan te brengen, is door tuinaarde in te werken. Dat doe je door eerst de bovenlaag van de grond los te maken met een cultivator of hark. Dan strooi je een dunne laag tuinaarde over de bodem waarna je de grond nog eens goed doorharkt zodat de bestaande grond met de nieuw aangebrachte tuinaarde wordt vermengd.

Onbemeste tuinaarde gebruik je onder meer voor het vullen van plantgaten en het ophoging van tuinen.

Bemeste tuinaarde

Wil je extra voeding in je tuin, dan kun je de tuinaarde mengen met compost. Maar je kunt ook bemeste tuinaarde kopen. Bemeste tuinaarde stinkt behoorlijk. Maar die lucht trekt weg nadat je de bemeste tuinaarde heb ingewerkt.

Voor het vullen van plantgaten gebruik je het liefst onbemeste tuinaarde of de grond die je uit het gat haalde.

Potgrond

Voor het telen en kweken van planten in potten en bakken gebruik je potgrond.

Bemeste tuinaarde is namelijk te scherp voor planten in potten en bakken. Maar ook onbemeste tuinaarde is niet geschikt voor in bakken en potten. Het is te compact waardoor het water niet goed wordt geabsorbeerd. Tuinaarde heeft bovendien een hoge zuurtegraad en is vooral geschikt voor planten die van een zure bodem houden. Niet voor planten in potten en bakken.

De basis van potgrond is niet zoals de naam doet vermoeden grond, maar meestal turf vermengd met boomschors, kokos, compost, meststoffen en kalk. Het is speciaal gemixt om een goede lucht- en waterhuishouding te creëren in de pot en er zit voldoende voeding in voor een aantal maanden.

Planten in potten hebben geregeld extra voedingsstoffen nodig. Na de eerste maanden moet je ze regelmatig bijmesten.

Planten in potten gaat als volgt:

Zet de plant eerst met plastic pot en al in een emmer water. Dan kan de kluit zich vol zuigen met water. Kies een pot met gaten aan de onderkant zodat overtollig water kan weglopen. Doe onderin wat potgrond en zet daar de plant zonder plastic pot op. Vul de pot verder met potgrond en druk de bodem voorzichtig aan. Plaats de plant niet te diep of hoog in de pot.

Klaar met potten? Potgrond blijft goed als je de zak goed dichtmaakt. Zet het niet in de zon, wel in de schaduw.

Hoe milieuvriendelijk zijn tuinaarde en potgrond?

Niet heel milieuvriendelijk. In tuinaarde zit vaak turf verwerkt, ook wel veen genoemd. Turf houdt vocht vast en zorgt voor een goede structuur. Maar het is een niet-hernieuwbare grondstof en voor de winning van turf worden waardevolle natuurgebieden vernietigd. Tuinturf, dat volledig uit turf bestaat, laat je om die reden liever staan.

In sommige (goedkope) tuinaarde zit geen turf, maar wel vervuilde grond of rioolslib én bloedmeel, verenmeel en beendermeel – afvalproducten uit de intensieve veehouderij.

Bemeste tuinaarde bevat daarnaast ook nog kunstmest en in veel gevallen reststoffen van bestrijdingsmiddelen. Dat is niet best voor het bodemleven en het grondwater. De productie van kunstmeststoffen kost bovendien veel energie, kunstmest put de bodem uit en is funest voor het water- en het bodemleven.

Ecologische tuinaarde

Een stap in de goede richting is biologische tuinaarde of tuinaarde met het RHP-keurmerk. Daarin zit wel turf, maar veel minder en het wordt op een verantwoordere wijze gewonnen. Een dunne bovenlaag wordt “geoogst” zodat het veengebied zich kan herstellen. In met het RHP-keurmerk gecertificeerde tuinaarde worden alleen organische ingrediënten verwerkt: biologische organische mestcompost, kokosvezels, schorscompost, een plantaardige voedingskorrel, vulkanisch steenstof. In biologische tuinaarde zit bovendien ook geen afval uit de veehouderij of rioolzuivering.

Zelf de bodem verbeteren

Nog beter is het zelf de bodem te verbeteren met mulch, mest, compost en groenbemesters Dan heb je geen tuinaarde meer nodig.

Compost maak je met tuinafval, bijvoorbeeld bladeren.

Bladcompost maak je heel simpel zelf door in de herfst vuilniszakken stevig vol te proppen met afgevallen bladeren. Maak de bladeren goed nat, tenzij het heeft geregend, dan zijn ze al nat genoeg.

Voeg wat (bos)grond toe (voor de juiste micro-organismen) en wat kalk om het composteringsproces te versnellen. Dat kan kunnen kalkkorrels zijn of fijngemalen eierschalen. Prik dan wat luchtgaatjes in de zakken en zet ze weg in een hoek van je tuin. Blad van linde, populier, appel, kastanje, robinia, wilg, es en vlier kun je vaak het volgende voorjaar al gebruiken. Bladeren van eiken of beuken hebben vaak wel 2 jaar nodig. Duurt dat je te lang? Sommige biologische kwekerijen hebben kant-en-klare bladaarde te koop.

Potgrond met kunstmest

In gangbare potgrond zit vaak nog meer turf verwerkt dan in tuinaarde, namelijk 70-100%. Behalve dat voor de winning moerassige veengebieden worden afgegraven, wordt deze grondstof over ruim 2000 km vervoerd. Dat kost veel brandstof.

Daarnaast bevat gangbare potgrond net als gangbare tuinaarde bloedmeel, verenmeel en beendermeel. En net als in bemeste tuinaarde zit in universele potgrond veelal kunstmest. Enkele merken die zulke potgrond aanbieden zijn Compo, Gardiflor en DCM. Als er kunstmest in de potgrond zit, wordt dit door de producent niet verzwegen, maar juist genoemd als positief aspect, omdat jonge plantjes er lekker snel van groeien. Maar de eerder genoemde nadelen van kunstmest zijn groot.

Biologische potgrond

Daarom kies je ook in het geval van potgrond het liefst voor biologische potgrond of potgrond met het RHP-keurmerk. Potgrond van het merk Moeder Aarde bijvoorbeeld is gemaakt van de meest natuurlijke grondstoffen die toegepast mogen worden binnen de biologische land- en tuinbouw.

Laat je niet misleiden door de term ‘organische potgrond’. Organisch wil zeggen dat de grondstoffen niet kunstmatig zijn. Er zit dus geen kunstmest in, maar wel turf en ook organische meststoffen zoals gedroogde mest van koeien en kippen en hoornmeel of beendermeel voor stikstof, kalium en fosfor.

In biologische potgrond zitten vaak dezelfde stoffen, maar de mest mag niet uit de intensieve veeteelt komen en de ingrediënten mogen geen genetisch gemodificeerde organismen of restproducten ervan bevatten (belangrijk bij soja, koolzaad of mais als grondstof). Op zakken potgrond die aan deze voorwaarden voldoet staat iets als ‘potgrond toegelaten in de biologische landbouw’. Dit is trouwens geen keurmerk, het wordt niet gecontroleerd.

Er zijn overigens wel een paar bedrijven die de herkomst van de potgrond laten controleren en garanderen dat de potgrond biologisch is. Dat zijn onder meer Potgrond Bio (Verta) en Biologische Potgrond (Bio-Kultura). Bij deze potgrond wordt op de zakken zowel vermeld dat de potgrond is toegelaten in de biologische landbouw als dat deze is gecontroleerd.

Potgrond zonder of met minder turf

En dan is er nog de potgrond waarin noch kunstmest noch turf zit. Er zitten wel organische meststoffen in waarvan de oorsprong onduidelijk is. Maar in plaats van turf is voor een luchtige structuur en watervasthoudend vermogen gekozen voor gecomposteerd kokosvezel (cocopeat). Dat komt van nog verder dan turf, het vervoer kost dus energie. Maar er worden geen natuurgebieden voor afgegraven. Een merk is bijvoorbeeld Cocopeat Universeel van ECOstyle.

Zelf potgrond maken

De milieuvriendelijkste optie voor potgrond is zelf maken. Vroeger deden tuinders dat eigenlijk altijd. Gaandeweg werd de potgrond afgestemd op de lokale situatie en de gekozen planten.

Dit is een basisrecept voor potgrond.

• 40% tuingrond, dit zorgt voor verankering, plantenvoeding en bodemleven;
• 30% kokosvezel of houtschorscompost om je mengsel luchtig te maken en water vast te houden;
• 20% verteerde compost voor extra voeding aan en het vasthouden van water;
• 10% grof zand voor drainage (dat is niet nodig als je tuingrond al veel zand bevat);
• 3% bentoniet (kleimineraal) als je basis zandgrond is.

Je kunt variëren in de verhoudingen. De kwaliteit wordt namelijk mede bepaald door de grondsoort uit jouw tuin die de basis vormt van zelfgemaakte potgrond. Is dat zand of klei?

Hoeveel zand moet je dan toevoegen? En wat is de kwaliteit van de gebruikte compost? Kokosvezel en bladcompost bijvoorbeeld zijn minder rijk aan voedingsstoffen dan GFT-compost. Wormencompost daarentegen is weer bijzonder rijk, dus dat zou een aanvulling kunnen zijn op armere compost.

Ook kun je experimenteren met andere ingrediënten zoals koffieprut, bokashi, houtas of lavameel (die bevatten veel mineralen en houden vocht goed vast).

Meng alle ingrediënten goed. Bijvoorbeeld met een cementmixer in een boormachine.

Oude potgrond hergebruiken

Wat doe je met oude potgrond als je eenjarigen zijn afgestorven? Weggooien? Opnieuw gebruiken?

Als je aan oude compost 10% compost toevoegt (goed vermengen!), bevat deze weer voldoende voedingsstoffen om nieuwe plantjes in te telen. Potgrond van zieke planten kun je hiervoor niet gebruiken. Die voer je af in de grijze container. Gooi dit niet op de composthoop, zo kun je ziektes verspreiden.

Maar ook gezonde oude potgrond gooi je liever niet op de composthoop. De potgrond is al verteerd en remt daardoor het verteringproces af. Wel kun je oude (gezonde) potgrond die je niet wilt hergebruiken aan de wormenbak toevoegen of verspreiden in je moestuin.

Fotocredits:
Kinderen op moestuin door Woodleywonderworks gepubliceerd onder CC-licentie
Veenwinning door Basotxerri / CC BY-SA